 |
Biển Con Rùa nhìn từ đường Nguyễn Đình Chiểu - Ảnh: M.C |
Ông cụ È cổ Văn D. - dân cư sống trong khoảng năm 1945 trên phố Nguyễn Đình Chiểu, gần khu vực đại dương Con Rùa hiện thời - bảo vậy với chúng tôi tham gia sáng 29-10, khi hàng trăm giới trẻ đang tậu đến đây trong một buổi sáng cuối tuần.
Trong khoảng tháp nước "tuyệt đẹp" bị phá bỏ đến tượng Ba Hình... ít khách hàng nào nhớ
Trên băng ghế uốn cong lãng mạn đặt bao quanh biển, cụ D. kể: "Trước 1956, cái đại dương này nhỏ nhắn; giữa có tượng ba quân nhân Pháp bằng đồng, dân Sài Gòn xưa gọi là tượng Ba Hình. Cái bùng binh (round point) bao quanh biển xưa gọi là công trường Maréchal Joffre".
Trí tưởng của cụ không sai. Công trường Maréchal Joffre nằm giữa giao lộ, đúng hơn là một ngã tư của ba đoạn đường nay là Phạm Ngọc Thạch và Võ Văn Tần, Trần Cao Vân, vì nhì trục đường sau nằm trên một các con phố thẳng)... và là vòng xoay trước tiên của thành phố Sài Gòn sau khi người Pháp vô.
Trước đó, bản quy hoạch Sài Gòn 500.000 dân năm 1862 của sĩ quan công binh Coffin không phải có vòng xoay này.
 |
Bản đồ Sài Gòn 1878 với vòng xoay (dấu chữ thập trên phiên bản đồ) đầu tiên của Sài Gòn, hiện thời là Công trường Quốc Tế - đại dương Con Rùa. Từ vị trí này lao dốc là phố đi bộ Đức Bà (đang xây dựng, năm 1880 mới ngừng) - Ảnh tư liệu |
 |
Bản đồ quy hoạch Sài Gòn 500.000 dân của Coffin không hề có vòng xoay (bùng binh - round point - hồ Con Rùa hiện nay - Ảnh tư liệu |
Trước khi có công trường, nơi đây là một tháp nước được xây đắp trong khoảng năm 1878 để cung cấp nước cho Sài Gòn, với nguồn cung ứng là một vài đại dương nước bao quanh mà bây giờ trong khuôn viên Nhà văn hóa Thanh niên TP.HCM vẫn còn một cái khá lớn (đã được đặt các tấm bêtông phủ lên. Thỉnh thoảng đồng đội kiểm soát an ninh ở đây leo xuống rà soát, có khi bắt được cá trê khủng).
Tháp nước (chateau d'Eau) này được người Pháp ngợi ca và in bưu thiếp khá rộng rãi: "Một thành quả tuyệt đẹp trên một nền tảng rất cao và vững chãi với một cầu thang xoắn ốc gắn vô một cái lồng" (Louise Bourbonnaud - Les Indes et l'Extreme Orient, 1892).
 |
Tháp nước khu vực đại dương Con Rùa hiện nay lúc xây đắp xong xuôi và bất biến vòng xoay (dòng chữ trong bưu thiếp: rond point: vòng xoay, dân Sài Gòn gọi là bùng binh) trước tiên của Sài Gòn. Ảnh chụp từ ngã tư Phạm Ngọc Thạch - Nguyễn Thị Minh Khai hiện thời về phía tháp nước - Ảnh tư liệu |
 |
Tháp nước khu vực biển Con Rùa hiện giờ đầu thế kỷ 20 nhìn từ các con phố Blancubé (trước năm 1975 là trục đường Duy Tân, nay là các con phố Phạm Ngọc Thạch). Bên trong tháp là các con phố xoắn lên trên - Ảnh bưu thiếp |
 |
Tháp nước (tháp cao phía trên, phía sau trên hè phố Đức Bà - hiện là khu vực đại dương Con Rùa) trên phiên bản đồ 3D Sài Gòn năm 1881. Tòa nhà lớn bên trái là dinh Norodom (hiện là hội trường Thống Nhất). Các con phố trước dinh Norodom là tuyến phố Nam Kỳ Khởi Nghĩa hiện nay. Khu nhà cùng đường gần đó giờ là Trường THPT Lê Quý Đôn - Bạn dạng đồ của đại úy Fauvre |
"Tác phẩm tuyệt đẹp" này bị chính người Pháp phá bỏ năm 1921 vì không còn đủ sức đáp ứng yêu cầu cung ứng nước cho Sài Gòn lúc ấy đã tăng nhanh.
Tượng Ba Hình tượng trưng cho việc đánh chiếm của người Pháp tới năm 1956 cũng bị chính quyền vietnam Cộng hòa phá bỏ mà không ai luyến nhớ tiếc.
Tượng không còn, khu vực này trở thành Công trường Chiến Sĩ với cái đại dương nhỏ nhắn ở giữa "cơ bản để công chúng đi qua nghỉ chân chứ ít khách hàng nào ké vô" - cụ D. bảo.
Thiết kế táo bạo và lãng mạn Sài Gòn
Cái đại dương nhỏ bé ấy nằm ai oán hiu dù nằm giữa một "khuông trời đại học" lãng mạn, khi lúc ấy xung quanh nó là vài trường đại học như Luật, Y, Kiến trúc... và "con đường Duy Tân (nay là Phạm Ngọc Thạch) cây dài bóng mát".
Cho tới giữa thập niên 1960, khu vực này đột như bừng tỉnh với kiến tạo của kiến trúc sư Nguyễn Kỳ. Thiết kế được chọn trong cuộc thi quy hoạch mới cho một công trường rộng gần 1ha nhưng nằm bi thảm hiu giữa Sài Gòn này.
Nhưng thật sự khu công trường này trở nên chân thật và thành kỷ niệm khó quên của bao thế hệ người trẻ Sài Gòn khi xa thị trấn là cuộc trùng tu, sửa chữa trong khoảng năm 1972.
Chi tiết là việc dựng thêm giữa hồ các cột bêtông cao nghều. Trên mỗi cột là năm bàn tay xòe ra đón đỡ một nhụy hoa bêtông nhỏ xíu và thanh mảnh bên trong.
Bên ngoài là vòng xoay giao thông, bên trong hồ cũng là một hệ thống tuyến phố đi bêtông xoắn ốc theo vòng xoay, hướng tới các trụ bêtông và một bia bêtông ghi tên những nước thừa nhận Việt Nam Cộng hòa lúc ấy.
Bia ghi tên được kiến tạo đặt trên một con rùa lớn bằng phù hợp kim đồng mà đám học sinh chúng tôi khi tới đây đều leo lên cỡi và nghịch phá. Đa dạng người khi tới đây chơi cũng tranh thủ chụp ảnh với con rùa này.
 |
Công trường Chiến Sĩ (nay là Công trường Quốc Tế) trước lúc chỉnh trang giữa thập niên 1960, lúc đó hồ Con Rùa chỉ là một hồ nước tí hon chứ không lớn như hiện nay - Ảnh tư liệu |
 |
Biển Con Rùa lúc mới xây đắp ngừng với con rùa hợp kim đồng dưới bia bêtông, đầu rùa hướng về trụ bê tông tròn giữa biển, hướng tiệm tạm hóa Đức Bà - Ảnh: Wayne Trucke |
 |
Những bước chân trước tiên trên biển Con Rùa khi mới xây dựng chấm dứt - Ảnh: Wayne Trucke |
 |
Một góc hồ Con Rùa sáng 29-10. Vết còn lại của lưng con rùa đồng vẫn còn dưới bệ bêtông màu trắng trong ảnh - Ảnh: M.C.
|
Thế là hồ Con Rùa xây dựng thương hiệu, dù tên gọi chính thức của nó cho đến nay vẫn là Công trường Quốc Tế. Thậm chí khi con rùa đồng không còn sau một vụ phá hoại sau năm 1975, người ta vẫn gọi đó là hồ Con Rùa - dù biển chẳng hề có con rùa thật lẫn rùa đồng nào.
Nhiều khi cũng có bạn trẻ nghịch ngợm thả rùa phóng sinh vô đó, nhưng làm sao những chú rùa tội nghiệp này có thể sống trong một cái biển toàn bêtông và thường được làm vệ sinh.
Xin không nói những huyền thoại hư hư thực thực về long mạch, về trấn yểm của tổng thống vietnam Cộng hòa lúc bấy giờ, có thể nói hồ Con Rùa mà những giới trẻ mua đến hiện nay có một thiết kế rất táo tợn.
Trong đó ngay khi vừa ra đời 1972, công trình này từng bị la hoảng khi những con đường đi trên đại dương uốn lượn mà không hề có lan can phòng chống... té hồ.
Thế nhưng từ khi đưa vào dùng năm 1972 đến nay, chuyện té biển nghe đâu chưa bao giờ là vấn nạn cần phải lưu ý, dù có thể thỉnh thoảng cũng có bạn nào đó hụt chân té xuống cái biển... cạn sợt này.
Cùng chúng tôi đi trên các con đường bêtông nổi lát đá rửa (để bám chân - được khiến cho rất chắc chắn, giờ vẫn vững chắc sau gần nửa thế kỷ trên mặt hồ và đội mưa nắng), kiến trúc sư trẻ Đậu Việt Đức (Công ti CP nhà Hưng An, Q.Bình Thạnh, TP.HCM) phản hồi: "Vị kiến trúc sư kiến tạo nơi đây đã khôn khéo dẫn dắt tầm nhìn của người đi trên các con đường xoắn ốc trên đại dương tới khu trung tâm (các cột bêtông và bia rùa) nên đã ít nhiều hạn nhạo báng tai nạn té hồ".
Theo anh, "đây là thiết kế dễ chơi nhưng lãng mạn một cách thức rất táo bạo - giữa một Sài Gòn ít rộng rãi chú ý công năng, hình khối lúc ấy; nhất là chấp hành ở một khu vực bỏ ra cho bao người hỗ tương hằng ngày".
Và nét lãng mạn ấy với thách thức của thời gian đã được xác thực bởi bao thế hệ tuổi teen, học sinh, người địa phương Sài Gòn sắm đến, nhớ về; như một trong những địa điểm dễ thương nhất Sài Gòn.
...Như buổi sáng cuối tuần bình thường 29-10, khi chúng tôi đến đây, hàng trăm thanh niên đang ngồi bên nhau bao quanh và bên trong. Một mái ấm trẻ cùng nhị con nhỏ tuổi thung thăng bước vô. Rồi một cặp bạn teen đôi mắt ngời êm ấm bước lên khối cầu thang trên hồ chụp hình đám cưới...
 |
Từ con đường Nguyễn Đình Chiểu lên, qua khỏi hồ Con Rùa là thấy ngay công viên Đức Bà - Ảnh: M.C. |
 |
Một mái nhà ghé chơi tới đại dương Con Rùa ngày cuối tuần - Ảnh: M.C. |
 |
Đại dương Con Rùa sáng 29-10 với những tuổi teen bên nhau trên biển và một đôi tuổi teen nhiếp ảnh cưới - Ảnh: M.C. |
 |
Bình an, thanh tú đại dương Con Rùa - Ảnh: M.C. |
Đại dương Con Rùa yên bình giữa một vòng xoay Sài Gòn tấp nập - Clip: M.C
CÙ MAI CÔNG
Có thể bạn quan tâm: váy ngủ winny 2016